DÓ ĐẤT NÚI CAO

Rhopalocnemis phalloides Jungh. 1841

Lytogomphus stilbifer Jungh. ex Göpp., 1847

Phaeocordylis areolata Griff., 1844

Họ: Dương Đài Balanophoraceae

Bộ: Dương Đài Balanophorales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây ký sinh trên rễ, không có lá và hoàn toàn không có diệp lục, cao 15 - 30 cm. Thân mập, dạng củ, màu vàng đậm hoặc vàng nâu. Hoa đơn tính cùng gốc hay khác gốc, họp thành cụm hoa dạng bông nạc; nếu cây cùng gốc thì hoa cái tập trung ở phía dưới còn hoa đực tập trung ở phía đỉnh của cụm hoa. Các hoa được bảo vệ bởi những vảy dạng tán nhiều cạnh. Hoa đực có bao hoa dạng ống, ở đỉnh rách không đều hoặc xẻ thành 4 thuỳ; nhị hợp thành khối phấn hình đầu. Hoa cái có bao hoa dính với bầu và tạo thành 2 mào ở phía đỉnh; bầu hình trứng; 2 vòi nhụy rời nhau từ gốc.

Sinh học, sinh thái:

Ra hoa (và chỉ khi có hoa mới dễ phát hiện) tháng 12 - 2 (năm sau), tái sinh bằng cách đẻ nhánh. Mọc rải rác trong rừng nguyên sinh, ở độ cao 500 - 2000 m.

Phân bố:

Trong nước: Ninh Bình (Cúc Phương), Thừa Thiên - Huế (Bạch Mã), Đà Nẵng (Bà Nà), Kontum (Ngọc Linh, Ngọc Pan), Lâm Đồng (Bidoup). Vườn quốc gia Chư Yang Sin, Vườn quốc gia Konkakinh, Chư Mom Ray ...

Nước ngoài: Ấn Độ, Trung Quốc, Mianma (Đông Himalaya), Nepal, Sumatera, Java, Thái Lan.

Giá trị:

Nguồn gen hiếm. Đại diện duy nhất của chi Rhopalocnemis đơn loài, rất độc đáo về mặt hình thái.

Tình trạng:

Loài mọc rất rải rác, số cá thể gặp rất ít. Tuy có ở trong một số vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên, nhưng loài rất dễ lâm vào tình trạng nguy cấp nếu bị xâm hại hoặc môi trường sống bị phá hủy.

Phân hạng: VU A1a,b,c.

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "hiếm" (Bậc R). Không đào bới các cây còn sót lại ở các nơi phân bố, nhất là ở Cúc Phương, Bạch Mã, Bà Nà, Ngọc Linh.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 128.