TỔ KÉN TRÒN

Helicteres isora L., 1753

Helicteres baruensis var. ovata DC., 1824

Helicteres chrysocalyx Miq. ex Mast., 1874

Helicteres corylifolia Buch.- Ham. ex Dillwyn, 1839

Ixora versicolor Hassk., 1843

Họ: Trôm Sterculiaceae

Bộ: Bông Malvales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây bụi cao 2 - 4,5 m. Lá mọc so le; phiến lá xoan rộng tròn dài, gốc tròn có khi không cân, có thuỳ hay không, mép lá có răng nhọn; lá kèm như kim, dễ rụng. Cụm hoa xim 2 - 3 hoa; đài 1,2 cm, mới nở cánh hoa xanh, rồi chuyển sang hồng hay hồng tía, dài 3 - 4 cm; cuống nhị nhuỵ mang 10 nhị quanh bầu. Quả hình trụ tròn, xoắn lại như cuốn thừng, phủ lông sao; hạt có khía, to 2 mm.

Sinh học, sinh thái:

Cây mọc ở rừng ven suối tới độ cao 900 m ở các khu rừng thường xanh và rừng thứ xinh, cây ưng bóng, ưa độ ẩm cao. Ra hoa tháng 4 - 10, có quả tháng 6 - 11. 

Phân bố:

Trong nước: Cây mọc ở trong các khu rừng ven biển từ Ninh Thuận, Bình Thuận đến Bà Rịa - Vũng Tàu.

Nước ngoài: Bangladesh, Campuchia, Trung Quốc, Hải Nam, Ấn Độ, Lào, Malaya, Maluku, Myanmar, Nepal, Pakistan, Sri Lanka, Thái Lan.

Công dụng:

Vỏ chứa các sắc tố diệp lục, phytosterol, một acid hydroxycarboxylic, một chất màu vàng da cam như curcumin, saponin, đường anilide, phlobotannin và lignin. Rễ có vị nhạt, hơi đắng, tính bình; có tác dụng phát biểu, lý khí giảm đau. Rễ và vỏ cây đều làm long đờm, làm dịu và săn da. Quả cũng làm dịu và săn da. Ở Trung Quốc, người ta dùng rễ chữa viêm dạ dày mạn tính, loét dạ dày, cung dùng chữa tắc ruột và cảm mạo phát nhiệt. Ở Ấn Độ, rễ và vỏ cây được dùng trị bệnh về ruột, chống tiết sữa, trị cảm cúm và dùng ngoài đắp mụn nhọt; vỏ được dùng trị lỵ, tiêu chảy vì giảm mật; dịch rễ dùng chữa đái đường, đau dạ dày và trị rắn cắn, quả được dùng trị đau bụng và đầy hơi ở trẻ em. Ở Thái Lan, người ta dùng vỏ thân và rễ làm thuốc lợi tiêu hoá; còn quả được dùng trị đau dạ dày, đau cơ, viêm gan, chống đầy hơi, trừ ỉa chảy, lỵ và làm thuốc long đờm.

Tài liệu dẫn: Cây thuốc Việt nam - Võ Văn Chi - trang 310.