LAN HÀI TAM ĐẢO
LAN HÀI LỤC
Paphiopedilum
gratrixianum
Mast. ex Rolfe, 1905
Cypripedium
gratrixianum
Sander ex
Mast., 1905
Paphiopedilum affine
W. Wilde, 1906
Cordula gratrixiana
(Mast. ex Rolfe) Rolfe, 1912
Paphiopedilum villosum
var. gratrixianum (Mast. ex
Rolfe) Braem, 1988
Họ: Phong lan
Orchidaceae
Bộ: Phong lan Orchidales
Đặc điểm nhận dạng:
Cỏ lâu năm, có 4 - 7 lá mọc thành 2
dãy. Lá hình dải, cỡ 30 x 2 - 2,5 cm, màu lục, có chấm màu nâu tím ở mặt dưới
gân gốc. Cụm hoa có cuống dài đến 15 cm, mang 1 hoa. Lá bắc cỡ 3 - 4,5 x 1,2 cm.
Hoa rộng 7 - 8 cm, có lông trắng ở mặt ngoài các lá đài; lá đài gần trục màu
trắng - hồng, ở gốc chuyển thành màu lục, có ít nhiều chấm màu nâu tía, hình
trứng rộng, cỡ 4,8 - 5,2 x 4,4 - 4,6 cm; lá đài kia màu lục nhạt, hình trứng -
bầu dục, cỡ 3,5 - 5 x 2,5 cm; cánh hoa bóng, màu vàng - nâu, có mạng gân đỏ ửng
hay tía - nâu, thường hình thìa, cỡ 4 - 4,2 x 2,4 - 2,8 cm; nhị lép màu vàng,
hình tim ngược rộng, mỗi chiều cỡ 1 - 1,2 cm, có lông; dài 4 - 5,5 cm, phủ lông
màu nâu - tía thẫm.
Sinh học, sinh thái:
Mùa hoa tháng 10 - 12. Tái sinh bằng
hạt. Mọc dưới tán rừng nguyên sinh rậm, thường xanh nhiệt đới mưa mùa cây lá
rộng trên đá riôlít, ở độ cao 900 - 1.100 m, thành nhóm nhỏ rất rải rác trong các
khe nứt, ít đất của các vách dựng đứng ở gần đỉnh.
Phân bố:
Trong nước: Lào Cai, Vĩnh Phúc (Tam
Đảo) và Thái Nguyên (sườn Đông núi Tam Đảo).
Nước ngoài: Trung Quốc, Lào.
Giá trị:
Loài cây làm cảnh quí vì rất hiếm,
có hoa khá sắc sỡ với nhiều chấm to đẹp.
Tình trạng:
Loài có khu phân bố hẹp và số lượng
cá thể ít, lại bị thu hái đến kiệt quệ để bán cho khách du lịch trồng làm cảnh
nên đang bị tuyệt chủng. Hiện nay các cá thể còn sót lại ở các khe núi khuất kín
và cao vẫn có số phận mong manh do môi trường sống là rừng bị chặt và đốt do vẫn
tiếp tục bị tận thu.
Phân hạng: CR
A1a,c,d+2d.
Biện pháp bảo vệ:
Đã liệt kê vào Phụ lục 1 của công
ước CITES và Danh mục Thực vật rừng, Động vật rừng
nguy cấp, quý hiếm (nhóm 1) của Nghị định số 32/2006/NĐ - CP ngày 30/3/2006 của
Chính phủ để nghiêm cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại. Bảo vệ
phần quần thể nhỏ nhoi còn sót lại ở Vườn quốc gia Tam Đảo. Thu hạt gieo
ươm để vừa tạo nguồn cây làm cảnh đồng thời bảo vệ nguồn gen.
Tài liệu dẫn: Sách
đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 461.