ĐIỀU NHUỘM
ĐIỀU NHUỘM
Bixa orellana
L.
Họ: ĐIều
nhuộm Bixacae
Bộ: ĐIều
nhuộm Bixales
Mô tả:
Cây gỗ nhỏ, cao 3 - 6m. Vỏ màu xám tro. Cành non có lông tơ
màu xám sẫm, sau khi nhẵn bóng, có những lỗ bì thưa, không rõ. Lá đơn mọc cách,
phiến lá dài 15 - 24cm, rộng10 - 17cm, hình tim hoặc tim trứng, đầu nhọn dần gốc
hình tim, mép nguyên, mặt trên màu lục, nhẵn, mặt có những đIúm tuyến nhỏ màu
đỏ. Gâ chân vịt có 5 gân gốc. Cuống lá mảnh, tròn dài 5 - 9cm đầu hơi phình to,
hơi có lông tơ màu gỉ sắt. Lá kèm sớm rựng, khi rụng để lại vết trên cành
Hoa lưỡng tính, màu đỏ tím hay trắng, lớn (đường kính 4 -
5cm) họp thành chùy ở đầu cành, có lông tơ. Cánh đài 5 (có khi 4), xếp lợp, sớm
rụng. Cành tràng 5, xếp lợp. Nhị nhiều, xếp xoắn gốc thành nhiều vòng, chỉ nhị
mảnh không có lông, bao phấn dính gốc, mở bằng khe ở đỉnh.
Bầu thượng hình tròn có nhiều lông gai, 1ô, nhiều noãn, vòi
nhụy dài, uốn cong, đầu nhụy thẳng; quả nang, gần hình cầu, đường kính 2 - 4cm,
ngoài phủ lông cứng như gai, dài 1,5cm, khi chín nứt thành 2 mảnh. Hạt nhiều màu
đỏ, hình trứng dài 5mm.
Phân bố:
Cây nguyên sản ở châu Mỹ Latin, các nước Trung Quốc, Việt
Nam, Lào nhập vào trồng
Việt Nam: nhân dân trồng trên các nương rẫi cũ, quanh làng
bản ở độ cao dưới 400m (so với mặt biển)
Sinh thái:
Cây thuộc loài cây ưa sáng, sinh trường nhanh, trồng bằng
hạt rất dễ ràng
Công dụng:
Cây được trồng để lấy màu đỏ từ vỏ nạc của hạt. đây lá chất
nhuộm không độc, dùng tốt trong công nghiệp thực phầm.
Tài liệu dẫn:
Cây gỗ kinh tế - Trần Hợp, Nguyễn Bội Quỳnh - trang 76.