CHÒ NÂU
CHÒ
NÂU
Dipterocarpus retusus
Blume, 1823
Dipterocarpus
tonkinensis
A Chev., 1918
Họ: Dầu Dipterocarpaceae
Bộ:
Bông Malvaceae
Đặc điểm nhận
dạng:
Cây gỗ lớn, cao
30 - 40 m, đường kính tới 1 m. Thân thẳng, hình trụ,
phân cành cao. Tán thưa, hình cầu. Cành non
mập, phủ lông dầy nhưng sớm rụng. Lá hình trái xoan hay trái xoan thuôn, dài 20
- 40 cm, rộng 15 - 25 cm, mép lượn sóng. Gân bên 15 - 20 đôi, có lông cứng, nổi
rõ ở mặt dưới. Cuống lá dài 3 - 4 cm, khi non có lông, khi già màu đen, không
lông.
Lá kèm lớn, hình búp, dài 8 - 12 cm. Cụm
hoa hình chùm, ống đài hình cầu, dài 2,5 cm, rộng 2 cm.
Quả hình trứng hơi tròn, đường kính 2 - 3
cm, 5 thuỳ đài tồn tại, trong đó 3 thùy tiêu giảm, hình tim, đỉnh tròn, dài 0,7
cm; 2 thuỳ phát triển mạnh thành cánh, dài 15 - 20 cm, rộng 2 - 3 cm, có 3 gân
rõ.
Sinh học, sinh
thái:
Mùa hoa tháng 1 -
2, mùa quả tháng 8 - 9. Cây mọc trong rừng nhiệt đới gió mùa, ở độ cao từ 100 -
1.000 m, tập trung nhất ở 300 - 700 m. ưa đất sâu, dầy, thoát nước. Thường mọc
cùng Chò xanh Terminalia myriocarpa, Chò chỉ Parashorea chinensis,
Giổi xanh Michelia mediocris... Cây ưa sáng, mọc với tốc độ trung bình,
khi non hơi ưa bóng. Tái sinh tự nhiên tốt trên các đất rừng mới khai thác vì
cây mẹ thường cho nhiều quả và khả năng phát tán tốt của quả. Hiện nay Chò nâu
được trồng làm cây bóng mát ở nhiều thành phố lớn của các tỉnh phía Bắc Việt
Nam.
Phân bố:
Trong nước:
Sơn la, Yên Bái, Hà Giang, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Phú Thọ, Vĩnh
Phúc, Hà Tây, Hoà Bình, Tp. Hà Nội, Quảng Bình, Đà Nẵng, Quảng Nam. Tập trung
nhất ở tỉnh Bắc Kạn, Thái Nguyên, Phú Thọ.
Nước ngoài:
Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia, Malaysia, Philippin, Indonesia
Giá trị:
Gỗ mềm, dễ bị mối
mọt; được dùng trong xây dựng và đóng đồ đạc, nông cụ. Một loài cây bóng mát
được nhiều người ưa chuộng vì dáng đẹp, mọc tuơng đối nhanh, dễ trồng.
Tình trạng:
Do tình trạng
môi trường sống bị thu hẹp rất nhanh, nhu cầu dùng gỗ của dân rất lớn nên
Chò nâu đã bị tuyệt diệt ở các khu vực rừng gần dân cư. Cần có biện pháp tích
cực bảo vệ chúng.
Phân hạng:
VU A1c,d+2c,d, B1+2b,e
.
Biện pháp bảo vệ:
Đã được bảo vệ
trong các
Vườn quốc gia Xuân Sơn và Tam Đảo. Chò nâu
cũng được trồng khá nhiều trong công tác trồng rừng.
Tài liệu dẫn:
Sách
đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 170.