BÁCH BỘ LÁ NHỎ

Stemona pierrei Gagnep., 1934

Họ: Bách bộ Stemonaceae

Bộ: Củ nâu Dioscoreales

Đặc điểm nhận dạng:

Dây leo nhỏ, sống nhiều năm. Rễ củ mọc thành chùm, thuôn dài, nạc, thường gồm 10 - 30 củ. Thân leo có cạnh, nhẵn, dài 1 - 3 m, có thể phân nhánh. Lá có cuống, mọc so le, dài 1 - 2 cm. Phiến lá hình tim hay hình mác thuôn, nhọn đầu, cỡ 4 - 7 x 2 - 3 cm; gân lá 7, hình cung, nổi rõ ở mặt dưới. Cụm hoa mọc ở kẽ lá, có cuống; hoa dài khoảng 1 cm; màu nâu đỏ nhạt; bao hoa gồm 4 mảnh, 2 mảnh ngoài hình mác nhọn, dài 8 - 9 mm, 2 cái trong nhỏ hơn, hình dải, có gân. Nhị 4, giống nhau và dài bằng nhau khoảng 6 - 7 mm; bao phấn dài khoảng 2 mm. Bầu hình nón thuôn, dài 4 - 5 mm. Quả nang, gần giống hình thoi; khi chín nứt thành 2 mảnh. Hạt nhỏ, màu nâu nhạt.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa tháng 4 - 5, quả tháng 5 - 7. Nhân giống tự nhiên bằng hạt. Sau khi bị chặt phá, phần còn lại vẫn có khả năng tái sinh. Chồi gốc thường mọc vào mùa mưa ẩm. Cây ưa sáng hoặc có thể hơi chịu bóng, chịu được hạn. Thường mọc rải rác ở ven rừng thưa, rừng mới tái sinh trên đất sau nương rẫy, ở độ cao tới 400 m.

Phân bố:

Trong nước: Lâm Đồng (Đa Huoai), Tây Ninh, Đồng Nai (Biên Hoà), Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Thành phố Hồ Chí Minh (Duyên Hải).

Nước ngoài: Lào, Cambodia và Thái Lan.

Giá trị:

Rễ củ dùng làm thuốc ho, tẩy giun kim, diệt côn trùng.

Tình trạng:

Đã từng bị khai thác (hạn chế). Môi trường sống bị tàn phá do nạn phá rừng làm nương rẫy (Đồng Nai, Lâm Đồng, Bình Dương).

Phân hạng: VU B1+2b,c

Biện pháp bảo vệ:

Chú ý bảo vệ quần thể mọc tự nhiên ở Vườn Quốc gia Nam Cát Tiên, Thu thập về trồng bảo tồn ngoại vi (Ex situ), trồng bằng hạt hay bằng phần gốc đã cắt bỏ rễ củ.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 484.