THUỐC MỌI

Tournefopti montana Lour. 1790

Tournefopti gaudichaudii Gagnep, 1917

Họ: Vòi voi Boraginaceae

Bộ: Vòi voi Boraginales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây bụi trườn, dài 1 - 3 m, cành non hình trụ, có khía dọc rõ theo chiều dài, gần như nhẵn. Là có cuống mọc cách, phiến lá hình mác hoặc bầu dục mác, dài 9 - 12cm, rộng 3 - 4cm, đầu tròn hoặc hơi nhọn, 5 - 6 cặp gân phụ, rõ ở mép lá. Cụm hoa hình xim đơn hoặc lưỡng phân, mọc ở tận cùng, ít khi ở nách lá, dài 8 - 12cm, tận cùng mang 3 - 4 xim hình bọ cạp mọc xít hau làm thành ngù ngả. Hoa nhỏ, không cuống màu xanh lục, dài 1,2 - 1,4cm.

Đài hình chuông hơi có lông mịn ở mặt ngoài, thùy hình tam giác nhọn, dài 1,5mm, nhẵn cả hai mặt. Tràng hình sống phình to ở phần gốc, thu hẹp ở phía dưới thùy, dài 1cm, có 5 gờ nhỏ và hơi có lông thưa, thùy nhỏ, các mép xít nhau hình dạng nụ, khi nở rộng hẳn hình tròn. Nhị 5, không có chỉ nhị, bao phấn hình chỉ thuôn, dài khoảng 2,5mm. Bầu nhẵn, hình trụ, dài 1,5 - 2mm, nở rộng ở phía gốc, đầu nhụy 4 - 5 thùy hình đĩa, đĩa tròn, dày, bao quanh ở ốc bầu. Quả nhân cứng, 6 - 7mm.

Sinh học:

Mùa hoa tháng 3 - 5, mùa quả chín tháng 7 - 10. Cây tái sinh bằng thân, cành, chặt thành đoạn đem ươm đếu có khả năng tái sinh. Còn có thể trồng được bằng hạt.

Nơi sống và sinh thái:

Mọc trong rừng rậm nhiệt đới thường xanh mưa mùa ẩm, ở độ cao 500 m, trở lên. Cây chịu bóng, mọc nơi ẩm mát, ven rừng, ven suối, cùng với nhiều loại cây bụi khác.

Phân bố:

Việt Nam: Lạng Sơn (Tràng Định), Quảng Nam - Đà Nẵng.

Thế giới: Trung Quốc.

Giá trị:

Nguồn gen qúy, hiếm. Toàn cây có mùa tinh dầu Salixylat metyl. Theo kinh nghệm dân gian, toàn cây thái nhỏ, sao vàng sắc uống chữa các bệnh về thận và đau lưng.

Tình trạng:

Mức độ bị đe dọa: Bậc T. Do số lượng cá thể ít, cây lại thường bị chặt phá để mở rộng vùng canh tác nên ngày càng ngảm sút nghiêm trọng.

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Cần khảo sát lại nơi phân bố. Khoanh vùng bảo vệ và ngăn chặn có hiệu quả nạn phá rừng rẫy. Nghiêm cứu trồng bằng cành và hạt.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam - trang 286.