MỠ VẠNG

Pachylarnax praecalva Dandy, 1927.

Họ: Ngọc lan Magnoliaceae

Bộ: Ngọc lan Magnoliales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ lớn, cao 25 - 30 m, đường kính 30 - 50 cm hay hơn. Cành non không có lông. Lá dai như da, hình mác ngược, cỡ 7 - 12(20) x 2,5 - 4 cm, nhẵn ở cả 2 mặt, chóp lá gần tròn và hơi lõm, gốc lá hình nêm; gân bên 12 - 14 đôi vấn hợp ở gần mép; cuống lá dài 2 - 2,5 cm, không có lông; lá kèm tự do, ở ngoài cuống. Hoa mọc đơn độc ở đỉnh cành. Cuống hoa dài 5 - 10 mm. Mảnh bao hoa 9, dài 3 - 3,5 cm, hình mũi mác thuôn. Nhị nhiều, dài 15 - 20 mm; trung đới nhọn đầu. Bộ nhụy gồm 2 - 3 lá noãn dính nhau thành khối hình trứng ngược. Noãn nhiều. Quả hoá gỗ, dài 5 - 6 cm, rộng 3,5 cm, khi chín nứt ở đỉnh theo 2 - 3 van. Hạt 2 - 3 trong mỗi ô.

Sinh học và sinh thái:

Ra hoa tháng 4 - 6, có quả tháng 7 - 9. Mọc rải rác trong rừng thường xanh cây lá rộng, ở độ cao 400 - 1800 m.

Phân bố:

Trong nước: Thừa Thiên - Huế (Phú Lộc, Bạch Mã), Đà Nẵng (Bà Nà), Gia Lai (Kon Hà Nừng).

Thế giới: Campuchia, Malaixia.

Giá trị:

Nguồn gen độc đáo trong họ Ngọc lan Magnoliaceae vì bộ nhụy gồm những lá noãn dính nhau thành một khối hình trứng và chỉ khi quả chín mới tách ra thành các mảnh (ở phần lớn các chi khác các lá noãn rời nhau và xếp xoắn, quả có dạng nón thông). Loài duy nhất ở Việt Nam thuộc chi ít (2) loài (Pachylarnax). Gỗ tốt, dùng trong xây dựng, đóng thuyền, đóng đồ gia dụng.

Tình trạng:

Nơi cư trú của loài hẹp (mới thấy ở 3 điểm: Bạch Mã, Bà Nà và Kon Hà Nừng), trong đó ở điểm Kon Hà Nừng rừng đã bị chặt phá nghiêm trong. Loài cho gỗ, đã bị khai thác nhiều.

Phân hạng: VU A1a,c,d, B1+2b,c,e.

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "sẽ nguy cấp" (Bậc V). Không chặt đốn những cây trưởng thành còn sót lại ở các điểm phân bố, nhất là ở Bạch Mã và Bà Nà.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam năm 2007 - phần thực vật – trang 272.