BƯỚM BẢN ĐỒ CẨM THẠCH

Papilio cocles Fabricius, 1787

Cyrestis horatius Wood-Mason & de Nicéville, 1881

Họ: Bướm giáp Nymphalidae

Bộ: Cánh vẩy Lepidoptera

Đặc điểm nhận dạng:

Đặc điểm giống: Cyrestis là giống bướm có màu nền sáng (trắng, trắng vàng) với các đường vân mảnh sậm màu trên cánh, phối hợp với gân cánh chạy gần như vuông góc tạo thành ô, khiến cho chúng có tên là Cánh bản đồ (Map wing). Con đực và cái giống nhau. Việt Nam có bốn loài giống Cyrestis, tất cả đều chủ yếu phân bố trong rừng. C.nivea gần giống Cyrestis thyodamas, được phân biệt bởi các đường mảnh ở vùng giữa cánh của C.nivea chạy tương đối thẳng chứ không ngoằn ngoèo như ở Cyrestis thyodamas, ngoài ra đường viền màu đen chạy gần mép cánh trông rõ rệt hơn loài C.thyodamas. Hai loài còn lại là C.themire và Cyrestis cocles. Cyrestis cocles có nền cánh màu trắng kem với nhiều vệt song song màu nâu nhạt kéo dài từ bờ trước cánh trước đến bờ sau cánh sau; cánh sau có một đuôi nhọn ở gân 4. Cánh trước có các đốm mắt phân bố trong khoảng 1b, 2, 4 đến 6; mặt trên cánh sau, các đốm mắt phân bố dài thành hàng dọc theo bờ bên cánh. Mùa mưa loài có màu sắc sậm hơn và các đốm mắt cũng rõ hơn dạng mùa khô. Con đực có bờ bên cánh hơi gợn sóng hơn so với con cái.

Sinh học sinh thái:

Loài thường gặp ở những vùng rừng thưa, đất ẩm, hút khoáng từ đất. Loài ít bay, đậu ở cả mặt trên và mặt dưới lá. Khi đậu, thường mở rộng cánh và ép xuống bề mặt lá. Hình thái loài và tập tính đậu giúp loài ngụy trang như một tấm mạng nhện trên lá hoặc đốm bệnh của lá. âu của giống Cyrestis được nghi nhận ăn lá một số loài cây trong họ Dâu tằm (Moraceae). Loài Cyrestis thyodamas thích những nơi trống trải (bờ suối và sông) và những con đường làng ở độ cao vừa và thấp. Chúng bay gần mặt đất, đôi khi bướm đậu ở dưới mặt lá. Sâu non ăn lá cây Sung (họ Dâu tằm Moraceae) như các cây: Ficus bengalensis, Ficus  religiosa, Ficus  nemoralis.              

Phân bố:

Phân bố rất rộng từ Đông Apganistan đến Nam Trung Quốc và Nhật Bản, phía Nam qua Mianma và Thái Lan đến Đông Dương, San-đơ-lan và Tân Ghi-nê. Gặp khắp nơi ở Việt Nam. Nhưng khá hiếm. Phân bố ở mọi môi trường ở độ cao dưới 1.200m

Giá trị, tình trạng và biện pháp bảo vệ:

Là một trong 4 loài bướm của giống Cyrestis có cấu trúc cánh rất đặc biệt vì chúng có cánh rất mỏng và mềm mại so với các loài trong họ bướm Giáp (Nymphalidae). Hoa văn trên cánh cũng độc đáo. Do đó, tuy chúng không hiếm gặp nhưng rất có giá trị cho các bộ sưu tập bướm cũng như trong đa dạng sinh học nói chung. Cũng có thể nhân nuôi loài này vì đã biết thực vật làm thức ăn cho nó.

Mô tả loài: Vũ Văn Liên - Bảo tàng thiên nhiên Việt Nam.