BƯỚM NGỤY TRANG

Chilasa clytia (Linnaeus, 1758)

Papilio clytia Linnaeus, 1758

Papilio janus Fruhstorfer, 1901

Papilio similis Grote, 1899

Họ: Bướm phượng Papilionidae

Bộ: Cánh vẩy Lepidoptera

Đặc điểm nhận dạng:

Bướm có kích thước lớn. Bướm đực và bướm cái hoàn toàn khác nhau. Bướm đực có màu nâu chủ đạo, bướm cái với các sọc màu xanh xám đen. Mặt trên bướm đực: phần cánh trên có ba vệt sáng lớn xuất phát từ gốc hướng ra ngoài cánh. Một vệt lớn, dài và bị phân tách làm đôi ở rìa cánh trong, một vệt tiếp theo ở phần liền kề rìa cánh trong và vệt cuối cùng lớn, bị phân tách thành bốn ở phần trung tâm cánh. Có các đốm ở gần rìa ngoài cánh và rìa ngoài cánh. Phần trung tâm cánh sau được phủ màu trắng hoàn toàn bởi một trong ba vệt đi từ gốc cánh. Các vệt khác được túa ra từ trung tâm của cánh, với các đốm màu đỏ cam từ giữa cho đến cuối mép ngoài cánh. Mặt dưới giống như mặt trên, nhưng có các vết cắt rõ ràng hơn và các đốm rìa ngoài cánh màu vàng.

Ngoài ra, các loạt vệt trắng chĩa ra mép ngoài cánh đều có phần chót dạng chữ V và ở cánh sau còn có thêm một hàng các đốm dạng chữ V chạy lượn theo mép cánh. Loài này có hai dạng bắt chước: dạng bắt chước loài Ideopisis simillis (nền đen, đốm và vạch trắng) và dạng bắt chước loài Euploea core (nền nâu, đốm và vạch trắng). Nếu quan sát thật kỹ có thể nhận thấy những đặc điểm rất đặc trưng của họ bướm Phượng như chân dài, chót râu cong, khi vừa đậu cánh thường vẫn đập một lúc. Bướm có một số dạng khác nhau, trong đó có 2 dạng phân loài phổ biến ở khắp Việt Nam. Bướm Chilasa clytia là một kiểu bắt chước loài bướm độc Ideopsis simili. Trong khi đó dạng clytia là bắt chước của Euploea core.

Sinh học sinh thái:

Phổ biến, gặp ở những chỗ trống, có cây bụi, hoa dại… Sâu non màu vàng ở lưng và đầu, sâu lớn có các đốm đỏ. Nhộng ngụy trang như một mẩu cành khô, thường ở dưới mặt lá hoặc phía dưới một cành cây nhỏ. Sâu non ăn lá cây Long não Cinnamomum camphora và Màng tang Litsea cubeba (cả hai thuộc họ Long não Lauraceae).

Phân bố:

Loài này phân bố từ Ấn Độ đến Trung Quốc, phía Nam qua Đông Dương đến Philippin và bán đảo Malaisia. Tên bướm được đặt do tập tính bắt chước loài bướm khác.

Giá trị, tình trạng và biện pháp bảo vệ:

Đây là một loài bướm Phượng to, đẹp có giá trị trong phân loại học và đặc biệt là trong đa dạng sinh học bởi tính chất mạo danh - giống các loài bướm thuộc họ khác của chúng. Chúng phổ biến nhưng không gây hại đến ngưỡng kinh tế cho cây trồng và cây rừng.

Mô tả loài: Vũ văn Liên - Bảo tàng thiên nhiên Việt Nam.