BÁCH BỘ HOA TÍM

Stemona collinsae Craib, 1920.

Họ: Bách bộ Stemonaceae

Bộ: Củ nâu Dioscoreales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây nhỏ, mọc đứng, thân mềm, cao 10 - 50 cm, đôi khi phân nhánh, màu hơi đỏ tía. Rễ củ nạc mọc thành chùm (5 - 10 củ), màu trắng. Lá mọc so le; cuống dài 5 - 6 cm, đỏ tía; phiến lá dạng tim, kéo dài, nhọn, mỏng, mềm, 6 - 8 x 5 - 6 cm; khi khô có vết màu tím nhạt; gân chính hơi đỏ tía, lồi ở mặt dưới. Hoa 1 - 2, mọc ở nách lá, màu phớt hồng hay trắng lục. Lá bắc tù, mọc đứng. Cuống hoa dài khoảng 3 cm, màu đỏ tía. Bao hoa 4 mảnh, gần bằng nhau, 2 cái ngoài có 9 gân, 2 cái trong có 13 gân. Nhị 4, giống nhau; chỉ nhị ngắn; bao phấn dài 6 mm; trung đới dài hơn bao phấn. Bầu dạng trứng ngược; vòi nhuỵ hình cột, dài 4 mm, noãn 4, thẳng. Quả nang hình nón, dẹt, dài 1 cm, khi chín nứt thành 2 mảnh. Hạt 2, nhỏ, có mồng màu trắng.

Sinh học và sinh thái:

Mùa ra hoa tháng 4 - 5; quả tháng 5 - 8. Nhân giống tự nhiên chủ yếu từ hạt vào mùa xuân. Sau khi chặt, phần gốc và rễ củ còn sót lại dưới mặt đất vẫn có khả năng tái sinh. Cây ưa ẩm, ưa sáng và hơi chịu được bóng. Thường mọc dưới tán rừng rậm nhiệt đới thường xanh mưa mùa ẩm, ở độ cao đến 800 m.

Phân bố:

Trong nước: Bình Định (Vĩnh Thạnh).

Thế giới: Thái Lan, Lào.

Giá trị:

Là nguồn gen hiếm đối với Việt Nam, rễ củ được sử dụng làm thuốc tẩy giun, diệt ruồi và trừ sâu.

Tình trạng:

Môi trường sống thường xuyên bị xâm hại do nạn phá rừng làm nương rẫy. Điểm phân bố ở Vĩnh Thạnh có số lượng cá thể ít.

Phân hạng: CR B2b, 3d.

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "hiếm" (Bậc R). Điều tra xác định lại điểm phân bố trên, để có biện pháp bảo vệ. Thu thập, nghiên cứu trồng - bảo tồn ngoại vi (Ex situ) ở vườn thực vật.