CÒ KÉN

Pavieasia annamensis Pierre, 1895

Sapindus annamensis Pierre ex Lecomte, 1911

Guioa krempfii Gagnep, 1947

Họ: Bồ hòn Sapindaceae

Bộ: Bồ hòn Sapindales

Mô tả:

Cây gỗ nhỏ, ít khi cao qúa 10 - 15 m, đường kính thân đến 40cm hay hơn. Cành mảnh, không lông, lá kép lông chim một lần chẵn, cuống lá dài 20 - 40cm, lá chét 6 - 8 có phiến dài 10 - 16cm, rộng 3 - 5,5cm, hình bầu dục thon, gốc không đối xứng, có 9 đôi gân bậc hai, cuống lá chét dài 2 - 4mm. Cụm hoa chùy ở đầu cành hay nách lá, dài 10 - 30cm, có lông nằm. Hoa nhỏ, màu hồng tía, đường kính 4mm, cuống hoa dài 2mm, lá đài 5, hình trứng, dài 2,5mm, không lông có vảy ở gốc, nhị 5 - 8, chỉ nhị có lông, dài 4,5mm, đĩa mật hình móng ngựa, bầu hình bầu dục, có 3 ô. Quả hình 3 cạnh, dài 3,5 - 5,5cm, đường kính 2 - 3,5cm, vỏ hóa gỗ, dày 3 - 7mm. Hạt 3 dài 1,2cm, rộng 1,7cm, màu nâu, nhẵn.

Sinh học:

Mùa hoa tháng 1 - 5, mùa quả chín chưa rõ. Cây tái sinh bằng hạt.

Nơi sống và sinh thái:

Mọc rất rải rác dưới tán rừng rậm nhiệt đới, đôi cận nhiệt đới, rừng thường xanh, độ cao khoảng 100 - 1000 m. Có khi cả ở các trảng cây bụi hay ở ven rừng rậm trên núi đá hay núi đất.

Phân bố:

Việt Nam: Lạng Sơn, Yên Bái, Hà Bắc (Bắc Giang), Hòa Bình (Đà bắc: Chợ Bờ) Hà Tây (Ba Vì), Ninh Bình (Cúc Phương), Thanh Hóa, Nghệ An, Khánh Hòa (Nha Trang).

Thế giới: Trung Quốc (Vân Nam).

Giá trị:

Nguồn gen qúy, hiếm và rất độc đáo. Đại diện duy nhất của chi, Pavieasia có sự phân bố hẹp. Gỗ dùng đóng đồ đạc.

Tình trạng:

Mức độ bị đe dọa: Bậc T.

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Bảo vệ loài trong tự nhiên, không chặt phá. Điều tra thêm nơi phân bố và tình trạng.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam - trang 211.