DẦU CHÒNG

Delavaya toxocarpa Franch, 1886

Delavaya yunnanensis Franc, 1889

Họ: Bồ hòn Sapindaceae

Bộ: Bồ hòn Sapindales

Mô tả:

Cây gỗ nhỏ, ít khi cao quá 10 - 12 m, đường kính thân đến 0,3m, lá kép lông chim, có 3 lá chét; cuống lá dài 3 - 5cm; phiến lá chét giữa hình bầu dục dài, dài 7 - 15cm, rộng 2,5 - 3cm, nhẵn cả hai mặt, có 10 - 20 đôi gân bậc hai; hai lá chét bên nhỏ hơn một chút. Cụm hoa chùy, dài 6 - 12cm, mọc ở đầu cành, gần như không lông.

Hoa tạp tính, to, màu trắng hay hồng, thơm. Lá đài 5, hình bầu dục, dài 4 - 5mm, có lông. Cánh hoa 5, hình bầu dục dài hay bầu dục, dài 4 - 8mm, không lông. Nhị 8, đính bên trong đĩa, hơi thò ra, có chỉ nhị nhẵn, dài 2mm. Bầu gân hình cầu; phủ lông màu trắng xám, có cuống ngắn, 2 - 3 ô, mỗi ô 2 noãn; vòi hình dùi. Quả dài 2mm, rộng 3,5mm, màu hồng xám. Hạt màu đen, nhẵn.

Sinh học:

Mùa hoa nở tháng 4 - 6, mùa quả chín tháng 8 - 10. Tái sinh chủ yếu bằng hạt.

Nơi sống và sinh thái:

Mọc rải rác dưới tán rừng rậm nhiệt đới thường xanh mưa mùa ẩm, thường ở nơi có độ cao từ 250 - 2.000 m. Có thể mọc được trên đất cằn cỗi, ở núi đá vôi.

Phân bố:

Việt Nam: Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang.

Thế giới: Trung Quốc (Vân Nam).

Giá trị:

Nguồn gen hiếm và độc đáo. Đại diện duy nhất của chi Delavaya đặc hữu của Nam Trung Quốc và Bắc Việt Nam. Hạt có nhiều dầu béo. Gỗ dùng đóng đồ đạc.

Tình trạng:

Loài hiếm. Mức độ đe dọa: Bậc R.

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Cần trồng thử nghiệm làm cây gỗ ở vùng núi đá vôi.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam - trang 116.