KINH GIỚI SẦN

Elsholtzia rugulosa Hemsl. 1890.

Elsholtzia labordei Vaniot, 1904

Elsholtzia mairei Lévl. 1915

Aphanochilus rugulosus (Hemsl.) Kudo, 1929.

Họ : Hoa môi Lamiaceae

Bộ : Hoa môi Lamiales

Đặc điểm nhận dạng:

Cỏ mọc đứng, cao 40 - 130 cm. Thân vuông, có lông tơ ngắn, dày, màu trắng. Lá hình bầu dục, hình trứng, hình thoi, cỡ 2,5 - 8 x 1,5 - 3,5 cm, chóp lá nhọn, gốc tròn hay hình nêm, mép xẻ răng cưa, mặt dưới có lông cứng và có các nếp nhăn (sần) hình mạng, gân bên 5 - 6 đôi, cuống lá dài 5 - 25 mm. Cụm hoa dạng chùm ở đỉnh cành, cỡ 7 - 12 x 1 - 1,2 cm, thường dãn cách ở phía dưới. Lá bắc hình mũi mác nhọn, dài 2 - 3 mm, có lông. Hoa có cuống ngắn 1 - 2 mm, không rủ xuống phía dưới sau khi nở. Đài hình chuông, dài 1,5 - 2 mm, có lông màu trắng xám ở phía ngoài, 5 thuỳ hình tam giác gần bằng nhau, đài quả đồng trưởng dài 4 - 5 mm. Tràng màu trắng điểm tím, dài 4 - 5 mm, có lông ở phía ngoài, 2 môi: môi trên 2 thuỳ xẻ nông; môi dưới 3 thuỳ với thuỳ giữa lớn. Nhị 4, hơi thò ra khỏi tràng; chỉ nhị có lông, bao phấn 2 ô, dãng ra. Bầu nhẵn; vòi nhuỵ xẻ 2 thuỳ ở đỉnh. Quả hình trứng, dài cỡ 0,8 - 1 mm, màu nâu, nhẵn.

Sinh học và sinh thái:

Mùa hoa tháng 9 - 10, quả chín tháng 11 - 12. Cây tái sinh bằng hạt. Gặp ở nơi sáng và ẩm, trên các sườn núi, sườn đồi, ven đường, ở độ cao từ 800 m trở lên.

Phân bố:

Trong nước: Hà Giang (Đồng Văn, Phó Bảng).

Thế giới: Trung Quốc.

Giá trị:

Cây có chứa tinh dầu và được dùng làm thuốc chữa đau bụng, viêm dạ dày, cầm máu. Hoa là nguồn nuôi ong mật.

Tình trạng:

Loài hiếm, chỉ mới phát hiện ở Hà Giang (Đồng Văn). Lại thường xuyên bị tác động của môi trường, của con người, nên khu phân bố bị thu hẹp, nơi cư trú bị xâm hại.

Phân hạng: EN B1+2a.

Biện pháp bảo vệ:

Khi khai thác nên chừa lại một số cây, không nên khai thác kiệt, để cây có thể tự tái sinh. Có thể thu gom hạt giống để trồng.