BÌNH LINH NGHỆ
BÌNH LINH NGHỆ
Vitex ajugaeflora
Dop, 1928.
Họ: Cỏ roi ngựa Verbenaceae
Bộ: Hoa môi Lamiales
Đặc điểm nhận dạng:
Cây gỗ lớn, cao 20 - 30 m. Cành non
gần như vuông, có lông mịn màu trắng nhạt, sau nhẵn; vỏ màu hồng nhạt, có rãnh
dọc phía dưới nơi đính cuống lá. Lá mọc đối, kép chân vịt, thường (3 -) 5 lá
chét; cuống chung dài 4 - 6 cm, rộng và dẹt ở 2 đầu. Lá chét hình ngọn giáo, cỡ
7 - 15 x 2 - 4 cm, những lá bên có kích thước nhỏ hơn; chóp lá nhọn dài; gốc
nhọn hay thuôn; mép nguyên; 2 mặt nhẵn nhưng có tuyến; gân bên 12 - 15 đôi;
cuống lá chét dài 3 - 10 mm. Cụm hoa hình chuỳ ở đỉnh cành, dài và 3 hoa, hoa ở
giữa gần như không cuống, 2 hoa bên có cuống dài 2 - 5 mm; 2 lá bắc hai bên
nhọn, nhỏ, tồn tại. Đài hình chuông, dài 1,5 mm, có lông và có tuyến ở phía
ngoài, 5 thuỳ nhỏ, nhọn.
Tràng màu vàng nhạt, có lông và có
tuyến màu vàng ở phía ngoài, ống tràng hình phễu, dài 3 mm, gần như nhẵn ở phía
ngoài, có lông dài, màu vàng ở họng, 2 môi: môi trên 2 thuỳ dìa 0,5 - 0,6 mm,
nhẵn ở mặt trong; môi dưới có u phình to ở phía dưới, màu tím, 3 thuỳ: thuỳ giữa
lớn, có lông dài bên trong, dài 3 mm, 2 thuỳ bên tròn, dài 1,5 mm. Nhị 4 hơi
thò, đính ở giữa ống tràng; chỉ nhị có lông ở phía dưới; bao phấn 2 ô màu hồng.
Bầu nhẵn, có tuyến ở đỉnh; vòi dài bằng nhị, đỉnh xẻ hai thuỳ. Quả hạch, hình
trứng, rộng 3 - 4 mm, khi chín có màu đen, mang đài hình đấu tồn tại.
Sinh học và sinh thái:
Mùa ra hoa tháng 6 - 8. Tái sinh
bằng hạt. Cây gặp trong rừng ẩm, ở độ cao tới 800 m.
Phân bố:
Trong nước: Đắk Lắk (Krông Pắk), Lâm
Đồng, Khánh Hoà, Đồng Nai (Biên Hòa), Bà Rịa - Vũng Tàu (núi Dinh).
Thế giới: Chưa biết.
Giá trị:
Có giá trị bảo tồn, gỗ cứng, không bị mối mọt được dùng
trong xây dựng.
Tình trạng:
Loài có khu phân bố bị chia cắt. Số
lượng cá thể trưởng thành suy giảm nhanh do tác động khai thác của con người.
Phân hạng:
VU B1+2e.
Biện pháp bảo vệ:
Loài đã được ghi trong
Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá
"sẽ nguy cấp" (Bậc V). Nên khoanh khu bảo tồn như ở Đắk Lắk, Lâm Đồng thì loài
này tạm thời an toàn. Nên thu hạt giống đưa vào trồng rừng, vì Bình linh nghệ là
một loài cho gỗ.
Tài liệu dẫn:
Sách đỏ Việt Nam năm 2007 - phần thực vật – trang 361.