ĐIỀU NHUỘM

Bixa orellana L.

Họ: ĐIều nhuộm Bixacae

Bộ: ĐIều nhuộm Bixales

Mô tả:

Cây gỗ nhỏ, cao 3 - 6m. Vỏ màu xám tro. Cành non có lông tơ màu xám sẫm, sau khi nhẵn bóng, có những lỗ bì thưa, không rõ. Lá đơn mọc cách, phiến lá dài 15 - 24cm, rộng10 - 17cm, hình tim hoặc tim trứng, đầu nhọn dần gốc hình tim, mép nguyên, mặt trên màu lục, nhẵn, mặt có những đIúm tuyến nhỏ màu đỏ. Gâ chân vịt có 5 gân gốc. Cuống lá mảnh, tròn dài 5 - 9cm đầu hơi phình to, hơi có lông tơ màu gỉ sắt. Lá kèm sớm rựng, khi rụng để lại vết trên cành

Hoa lưỡng tính, màu đỏ tím hay trắng, lớn (đường kính 4 - 5cm) họp thành chùy ở đầu cành, có lông tơ. Cánh đài 5 (có khi 4), xếp lợp, sớm rụng. Cành tràng 5, xếp lợp. Nhị nhiều, xếp xoắn gốc thành nhiều vòng, chỉ nhị mảnh không có lông, bao phấn dính gốc, mở bằng khe ở đỉnh.

Bầu thượng hình tròn có nhiều lông gai, 1ô, nhiều noãn, vòi nhụy dài, uốn cong, đầu nhụy thẳng; quả nang, gần hình cầu, đường kính 2 - 4cm, ngoài phủ lông cứng như gai, dài 1,5cm, khi chín nứt thành 2 mảnh. Hạt nhiều màu đỏ, hình trứng dài 5mm.

Phân bố:

Cây nguyên sản ở châu Mỹ Latin, các nước Trung Quốc, Việt Nam, Lào nhập vào trồng

Việt Nam: nhân dân trồng trên các nương rẫi cũ, quanh làng bản ở độ cao dưới 400m (so với mặt biển)

Sinh thái:

 Cây thuộc loài cây ưa sáng, sinh trường nhanh, trồng bằng hạt rất dễ ràng

Công dụng:

Cây được trồng để lấy màu đỏ từ vỏ nạc của hạt. đây lá chất nhuộm không độc, dùng tốt trong công nghiệp thực phầm.

Tài liệu dẫn: Cây gỗ kinh tế - Trần Hợp, Nguyễn Bội Quỳnh - trang 76.