NƯA CHÂN VịT

Tacca palmata Blume, 1827

Tacca angustilobata Merr., 1926

Tacca elmeri K.Krause, 1914

Tacca fatsiifolia Warb. ex H.Limpr., 1928

Tacca montana Schult. & Schult.f., 1829

Họ: Râu hùm Taccaceae

Bộ: Râu hùm Taccales

Đặc điểm nhận dạng:

Cỏ nhiều năm, cao 30 - 40 cm, có củ hình cầu hoặc hình bầu dục rộng (đường kính đạt tới 1,5 - 3 cm), mang 1 - 3(5) lá có cuống dài; phiến lá xẻ thuỳ chân vịt thành 4 - 8 thuỳ. Cụm hoa 1(2) dạng tán, ở trên cuống dài bằng cuống lá (cỡ 30 - 40 cm), chứa khoảng 10 hoa. Lá bắc tổng bao 4, dạng lá với gân hình chân vịt, xếp chéo chữ thập thành 2 vòng; 2 chiếc vòng ngoài gần hình bầu dục nhọn đầu; 2 chiếc vòng trong hình thoi và có cuống rõ. Hoa nhỏ, màu xanh hoặc màu nâu tím; không có các lá bắc hình sợi (không có râu). Cuống hoa dài 1 - 2 cm. Bao hoa hợp nhau ở gốc, đỉnh xẻ thành 6 thuỳ, trong đó có 3 thuỳ vòng ngoài hình mắt chim nhọn đầu, 3 thuỳ vòng trong dài hơn và xẻ đôi ở đỉnh. Nhị 6, đính đối diện với các thuỳ của bao hoa. Bầu 1 ô với 3 giá noãn bên, chứa nhiều noãn. Quả nạc, hình cầu, đường kính tới 1 cm, chứa chừng 10 hạt.

Sinh học, sinh thái:

Ra hoa tháng 7 - 9. Mọc rải rác ven rừng, trong rừng thứ sinh, trảng cây bụi, nơi ẩm, nhiều mùn, trong rừng Tre nứa, ven suối, ở độ cao dưới 200 m. Cây tái sinh bằng hạt hoặc bằng củ.

Phân bố:

Trong nước: Bà Rịa - Vũng Tàu (Côn Đảo), Kiên Giang (Phú Quốc, Thổ Chu).

Nước ngoài: Ấn Độ, Borneo, Campuchia, Đảo Caroline, Jawa, Đảo Sunda Nhỏ, Malaya, Maluku, New Guinea, Philippines, Sulawesi, Sumatera, Thái Lan.

Giá trị:

Nguồn gen độc đáo. Củ dùng làm thuốc điều hoà kinh nguyệt, chữa rắn độc cắn.

Tình trạng:

Loài bị khai thác để làm thuốc; môi trường sống bị xâm hại.

Phân hạng: VU A1a,c,d.

Biện pháp bảo vệ:

Loài đã được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá "hiếm" (Bậc R). Bảo vệ những cây còn sót lại ở Côn Đảo và Thổ Chu.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 487.