MUỒNG TRẮNG

Zenia insignis Chun, 1946

Họ: Vang Caesalpiniaceae

Bộ: Đậu Fabales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ nhỡ, cao 15 - 20 m, lá kép lông chim một lần, lẻ, có 19 - 27 lá chét, mọc cách, hình mác thuôn, tròn ở gốc, nhọn ở đầu, dài 5 - 9 cm, rộng 1,5 - 3 cm, hơi có lông ở mặt trên, phủ đầy lông và có màu nhạt hơn ở mặt dưới, có 6 - 20 đôi bậc hai dính liền với nhau bởi các cung gân ở mép, cuống lá chung dài 25 - 45 cm, có lông chủ yếu ở gốc. Lá kèm là thể chai to dần. Cụm hoa là chùy thưa ở tận cùng, phủ đầy lông màu hung hung. Hoa lưỡng tính, có 5 lá đài to không bằng nhau, dài 10 - 12 mm, rộng 5 - 6 mm, có lông ở mặt ngoài. Cánh hoa 5, hình trứng ngược, dài 8 - 12 mm, rộng 5 - 6 mm. Nhị 4, chỉ nhị tự do và có lông. Bầu có cuống dài 4mm, phần mang noãn dài 6mm, có lông ở hai mép. Quả hình bầu dục thuôn, dài 10 - 15 cm, rộng 3 - 4 cm, khô thự mở khi chín, có một cánh rộng 5mm ở bụng. Trong mỗi quả thường có 4 hạt, gần hình tròn, dẹt, dài 9mm, rộng 7mm, màu nâu đen bóng.

Sinh học, sinh thái:

Cây gỗ rụng lá, mọc rải rác trong rừng rậm nhiệt đới thường xanh mưa mùa ẩm, ở độ cao 200 - 750 m, cây ưa sáng, phát triển nhanh và rất ít chịu hạn. Hoa tháng 4 - 5.

Phân bố:

Trong nước: Loài đặc hữu hẹp của Bắc Việt Nam và Trung Quốc. Nước ta cây mọc ở Lai Châu (Mường Lay: đường từ Lai Châu đi Mường Tùng), Hà Giang (Vị Xuyên, Thanh Thủy), Tuyên Quang (Yên Sơn: núi Là).

Nước ngoài: Trung Quốc.

Giá trị:

Nguồn gen qúy, hiếm và độc đáo. Loài duy nhất của chi Zenia có sự phân bố hẹp. Gỗ có thể đóng đồ đạc thông thường, cây có dáng đẹp có thể trồng làm cây đường phố hay cây che bóng cho một số cây công nghiệp như Cà phê, Chè...

Tình trạng:

Loài hiếm. Mức độ đe dọa: Bậc R (theo sách đỏ Việt Nam 2007)

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Chọn một khu rừng có loài này để bảo vệ trong tự nhiên cũng đưa vào trồng làm cây đường phố hay cây che bóng.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam 2007 - phần thực vật - trang 298.