DẦU CHÒNG

Delavaya toxocarpa Franch, 1886

Delavaya yunnanensis Franch, 1889

Họ: Bồ hòn Sapindaceae

Bộ: Bồ hòn Sapindales

Đặc điểm nhận dạng:

Cây gỗ nhỏ, ít khi cao quá 10 - 12 m, đường kính thân đến 0,3m, lá kép lông chim, có 3 lá chét; cuống lá dài 3 - 5 cm; phiến lá chét giữa hình bầu dục dài, dài 7 - 15 cm, rộng 2,5 - 3 cm, nhẵn cả hai mặt, có 10 - 20 đôi gân bậc hai; hai lá chét bên nhỏ hơn một chút. Cụm hoa chùy, dài 6 - 12 cm, mọc ở đầu cành, gần như không lông.

Hoa tạp tính, to, màu trắng hay hồng, thơm. Lá đài 5, hình bầu dục, dài 4 - 5mm, có lông. Cánh hoa 5, hình bầu dục dài hay bầu dục, dài 4 - 8 mm, không lông. Nhị 8, đính bên trong đĩa, hơi thò ra, có chỉ nhị nhẵn, dài 2 mm. Bầu gân hình cầu; phủ lông màu trắng xám, có cuống ngắn, 2 - 3 ô, mỗi ô 2 noãn; vòi hình dùi. Quả dài 2 mm, rộng 3,5 mm, màu hồng xám. Hạt màu đen, nhẵn.

Sinh học, sinh thái:

Mùa hoa nở tháng 4 - 6, mùa quả chín tháng 8 - 10. Tái sinh chủ yếu bằng hạt. Mọc rải rác dưới tán rừng rậm nhiệt đới thường xanh mưa mùa ẩm, thường ở nơi có độ cao từ 250 - 2.000 m. Có thể mọc được trên đất cằn cỗi, ở núi đá vôi.

Phân bố:

Trong nước: Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang.

Nước ngoài: Trung Quốc (Vân Nam).

Giá trị:

Nguồn gen hiếm và độc đáo. Đại diện duy nhất của chi Delavaya đặc hữu của Nam Trung Quốc và Bắc Việt Nam. Hạt có nhiều dầu béo. Gỗ dùng đóng đồ đạc.

Tình trạng:

Loài hiếm. Mức độ đe dọa: Bậc R.

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Cần trồng thử nghiệm làm cây gỗ ở vùng núi đá vôi và các khu vực có loài này phân bố để giữ nguồn gen

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam năm 2000 - phần thực vật - trang 116.