TRAI CÓC VUÔNG

Protunio messageri (Bavay et Dautzenberg, 1921)

Unio messageri Bavay et Dautzenberg, 1901

Quadrula messageri Simpson, 1914.

Họ: Trai cánh Unionidae

Bộ: Trai Unionoida

Đặc điểm nhận dạng:

Trai cỡ trung bình, vỏ dày vừa, gần như hình bình hành với góc ở cạnh sau gần vuông, lòng vỏ sâu. Vùng đỉnh vỏ nhô cao. Mặt ngoài vỏ nâu đen hay nâu vàng. ở con kích thước nhỏ, có những nếp nhăn ngang và có 5 - 6 vạch xanh mảnh từ đỉnh tới cạnh bụng. Những đặc điểm này mất đi ở những cá thể trưởng thành có kích thước lớn. Xà cừ màu trắng vàng.

Sinh học, sinh thái:

Sống ở sông vùng núi, đáy mềm là bùn - cát.

Phân bố:

Trong nước: Cao Bằng (sông Bằng), Lạng Sơn (sông Kỳ Cùng).

Thế giới: Chỉ có ở Việt Nam.

Giá trị:

Có giá trị khoa học, thực phẩm.

Tình trạng:

Loài đặc hữu, phân bố rất hẹp. Trước năm 1975, gặp tương đối phổ biến ở sông Bằng. Sau năm 1975, đặc biệt từ năm 1990 trở lại đây, số lượng cá thể bị giảm nghiêm trọng. Các điều tra, khảo sát và phỏng vấn nhân dân địa phương tại sông Bằng (Cao Bằng) năm 2000, 2001 đã không thu được mẫu sống của loài này. Do bị khai thác quá mức và có thể do chất lượng nước các sông Bằng, Kỳ Cùng bị ô nhiễm (sông Bằng bị nước thải của thị xã Cao Bằng, sông Kỳ Cùng bị nước thải từ các mỏ than) nên diện tích vùng phân bố bị suy giảm liên tục, ước tính dưới 500km². Quần thể Trai cóc vuông suy đoán giảm ít nhất 50%.

Phân hạng: EN B2a,b,e+3a,b,d.

Biện pháp bảo vệ:

Đã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam và danh sách các loài cần được bảo vệ của ngành Thuỷ sản từ trước 1996. Kiến nghị: Cấm khai thác loài Trai cóc vuông, bảo vệ và phục hồi chất lượng nước sông Bằng khu vực thị xã Cao Bằng, xử lý nước thải từ các mỏ khai thác than trước khi đổ vào sông Kỳ Cùng. Hạn chế khai thác cát trên sông Bằng. Nghiên cứu bổ sung số lượng bằng biện pháp nuôi nhân tạo.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam - phần động vật – trang - 55